naar aanleiding van een citaat uit de Efeziersbrief (5, 22-24)
Op de laatste dag van het jaar 1930 publiceerde paus Pius XI de encycliek Casti connubii over de grondregels in het christelijk huwelijksbegrip. Het document had een ver reikende uitwerking voor zover het daarin duidelijk gestelde verbod van de kunstmatige anticonceptie in 1968 voor zijn opvolger Paulus VI de beslissende aanleiding bood om – tegen de aanbevelingen in van de door hem ingestelde commissie – in de encycliek Humanae Vitae onwrikbaar vast te houden aan dit verbod. In samenhang met het hier gekozen object speelt een andere uitspraak van deze encycliek van Pius XI een belangrijke rol.
In zijn uiteenzetting over (de bonis matrimonio christiano propriis) de eigenheid van het christelijk huwelijksgoed merkt de Pius-paus op: “Is de huiselijke gemeenschap uiteindelijk door de band van deze liefde gesterkt, zo moet in haar de door Augustinus zo genoemde orde der liefde (ordo amoris) opbloeien. De orde omvat namelijk zowel de voorrang van de man tegenover de vrouw en de kinderen, alsook de vrijwillige en niet onwillige onderwerping en volgzaamheid van de vrouw, die de Apostel met de volgende woorden aanbeveelt: ‘Vrouwen wees onderdanig aan uw man als de Heer. want de man is het hoofd van de vrouw, zoals Christus het hoofd is van de kerk. Hij is ook de Verlosser van zijn lichaam, maar zoals de kerk onderdanig is aan Christus, zo moet ook de vrouw haar man in alles onderdanig zijn’ (Ef.5,22-24)”. [Denz.3708]
Op het hoogfeest van Maria Tenhemelopneming, 15 augustus 1988, aldus nauwelijks twee generaties na het verschijnen van dit pauselijk document, publiceert paus Johannes Paulus II zijn eveneens zeer belangrijke Apostolische Brief met de beginwoorden Mulieris Dignitatem, over de waardigheid van de vrouw. Deze beginwoorden wijzen direct op het thema. De paus geeft een uiteenzetting over de plaats van de vrouw in het goddelijk heilsplan. In nummer 10 lezen we: “De bijbelse beschrijving van het boek Genesis schetst de waarheid over de gevolgen van de zonde van de mens, zoals zij bovendien de verstoring aangeeft van de oorspronkelijke betrekking tussen de man en de vrouw, die overeenstemt met de persoonlijke waardigheid van ieder van hen. De mens, zowel de man als de vrouw, is een persoon en dus ‘op aarde het enig schepsel dat om zichzelf door God is gewild’; en tegelijk kan juist dit unieke en onherhaalbare schepsel ‘zichzelf alleen volledig vinden in de oprechte gave van zichzelf’ (Gaudium et spes 24). Hier ligt de oorsprong van de relatie van ‘gemeenschap’ waarin de ‘eenheid van de twee’ en de persoonlijke waardigheid zowel van de man als van de vrouw zich uitdrukken”. [Denz.4831].
De tegenstelling tussen de twee citaten uit het leergezag mag en kan men niet overzien: Wat voor Pius XI behoort bij de door God gewilde orde der liefde, is voor zijn vijfde opvolger de zondige ‘verstoring’ – de patriarchalistische gezindheid der mannen. Dat heeft gevolgen: feminisme is 1930 alleen maar rebellie; in 1988 daarentegen op zijn minst fundamenteel (wat niet betekent in al zijn vormen) goed katholiek. Een ommekeer in visie en hermeneutiek van het leergezag vond plaats.
© copyright 2015 Sef Adams; het auteursrecht van dit artikel wordt – ook ten aanzien van artikel 15 van de Auteurswet – uitdrukkelijk voorbehouden!