DAMNABILIS NON DAMNANDUS.
De Spiritijn Père Henri Le Floch (Cssp), die sinds 1904 regens was van het Franse seminarie in Rome en onder meer ook consultor was van het H.Officie, van de Congregaties van de Propaganda Fide, van het Consistorie, van de Seminaries en Universiteiten, en van de Oosterse Kerken, werd in juli 1927 op last van Pius XI door de generaal-overste der Spiritijnen met onmiddelijke ingang uit zijn functie ontheven en verwijderd, werd beschuldigd aanhanger te zijn van de action francaise.
Dom Schuster van Sint Paulus Buiten de Muren, de latere aartsbisschop van Milaan, deed een eerste apostolische visitatie van het Franse seminarie in maart/april 1927 met overigens een positieve uitslag voor de seminarie-leiding; kardinaal Bisletti, prefect van de Congregatie van de Seminaries en Universiteiten liet een contra-rapportage vervaardigen met bovengenoemd resultaat; het onmiddelijk verwijderen van de regens in opdracht van de paus; heftige opwinding in Rome, nog heftiger opwinding in Frankrijk. Echter: In 1940 werd de door paus Pius XI verbannen Père Henri Le Floch en voormalige regens van het Franse Seminarie, door paus Pius XII in privé-audientie ontvangen en in juni 1939 was het verbod op de action francaise door Pius XII opgeheven.
De kwestie
Op 26-1-1914 zouden de werken van Charles Maurras, een van de mensen achter en van de krant L’action française op de index (lijst van verboden boeken) worden gezet. Het H.Officie had aldus geoordeeld. Maar paus Pius X nam dat besluit niet over en gebruikte daarvoor de formulering, naar analogie van het H. Officie: Damnabilis non damnandus. Paus Benedictus XV oordeelde een index-afkondiging weinig opportuun in 1915 (tijdens 1e WO), omdat het Vaticaan neutraal wilde blijven. Overigens redelijk wijs van een paus, die door de action française werd beschuldigd de Fransen aan de Duitsers te hebben verkocht; in 1923 wilde Pius XI het desbetreffende dossier zien; dat was niet te vinden, leek te zijn verdwenen; de Vaticaanse dorpsroddel fabriceert dan voor de eerste keer de naam van Père Le Floch; het dossier wordt teruggevonden (de oude Vaticaanse truc) en op 29-12-1926 verschijnt dan het decreet van het H. Officie van 26-1-1914 (!!!), na bijna 13 jaar (!!!) in de Osservatore met nog enige strenge toevoegingen, ondermeer het verbod op het lezen van de L’action francaise. Rechts Frankrijk kreunde onder deze vernedering; in juli 1927 krijgt de algemeen overste van de Spiritijnen, mgr. Le Hunsec, van kardinaal Bisletti de opdracht naar Rome te komen; daar kwam de dwingende boodschap: Père Le Floch diende onmiddelijk te worden verwijderd als regens en drie dagen later verliet deze Rome; van de studenten tijdens zijn regentschap waren er niet minder dan zestig bisschop geworden.
In het verlengde hiervan dan ook nog het verhaal rond de Franse kardinaal Billot SJ (1846-1931): Sympathisant van de action francaise, bood in het voor de Franse katholieken zo sombere jaar 1927 op 13 september zijn ontslag aan als kardinaal-diaken; deze ontslagaanvrage werd geaccepteerd op 21 september 1927. Kardinaal Billot is de enige kardinaal uit de 20e eeuw, die feitelijk uit het Heilig College der Kardinalen werd gezet. Pius X creeerde Billot tot kardinaal op 27 november 1911. Kardinaal Billot nam deel aan de conclaven van 1914 (Giacomo della Chiesa – paus Benedictus XV) en van 1922 (Achille Ratti – paus Pius XI). Als kardinaal proto-diacono kroonde hij Pius XI op 12 februari 1922, de paus die uiteindelijk zijn beul werd. (Litt.: Bitrmieux, J. “Le R.P. Louis Billot”. Ephemerides Theoloqicae Lovanienses, IX (1932), 292-295. Lebreton, J. “Son Eminence le cardinal Billot”. Etudes, IV (1911), 514-525. Le Floch, Henri. Le Cardinal Billot, lumière de la théologie. Paris: Beauchesne, 1947